Savant Syndroom

Autistische savant verwijst naar een persoon met autisme die een ongewoon geschenk of een uitstekende vaardigheid of kennis heeft die duidelijk boven hun algemene niveau van bekwaamheid ligt en boven de algemene bevolkingsnorm. Psycholoog Darold Treffert (die meer dan veertig jaar hierop heeft gestudeerd) verwijst naar deze opmerkelijke vaardigheid als ‘een eiland van genialiteit’. De term ‘savant’ komt uit de 19e eeuw en stamt van het Franse woord voor ‘weten’ en betekent ‘een geleerde individu’.

Autisme is een ontwikkelingsstoornis  met neurologische of genetische oorzaken (of beide). Echter, de oorzaak van autisme wordt nog niet volledig begrepen en er is geen geneesmiddel. Een persoon met autisme ondervindt op sommige gebieden ontwikkelingsmoeilijkheden, maar kan op andere terreinen volkomen normale, of boven normale vaardigheden ontwikkelen. Zie daar de oorsprong van de autistische savant.

Communicatie, sociale interactie en flexibiliteit van denken en spelen zijn meestal de vaardigheden waaraan iets hapert bij een autitstisch persoon. Daarnaast hebben mensen met autisme soms bepaalde kenmerken, zoals een beperkte interessesfeer en repetitieve of stereotype gedragingen.

Een recente Britse studie toonde aan dat ongeveer 28 procent van de mensen met autisme een savant vaardigheid bezitten. Savant vaardigheden worden soms aangetroffen bij mensen met andere vormen van diagnoses (bijvoorbeeld een persoon met een verstandelijke beperking) en bij personen zonder handicap. Bijgevolg gebruiken de meeste onderzoekers de term ‘savant-syndroom’, in plaats van ‘autistisch savant’.

Savant vaardigheden

Net als autisme spectrum stoornissen, komen savant vaardigheden voor in een breed spectrum. Het scala aan vaardigheden omvat:

• Splinter vaardigheden – het meest voorkomende type. Net als een obsessieve hobbyist, onthoudt de persoon bepaalde details door verbindingen in het geheugen (bijvoorbeeld sport trivia).
• Getalenteerde vaardigheden – de persoon heeft een sterk ontwikkelde en gespecialiseerde vaardigheid in relatie tot zijn intellectuele capaciteiten. Bijvoorbeeld, ze artistiek talent om foto´s na te schilderen of een geheugen dat hen in staat stelt moeilijke wiskundige berekeningen uit  het hoofd uit te voeren.
• Wonderbaarlijke vaardigheden – de meest zeldzame soort. Men denkt dat er slechts ongeveer 100 van dergelijke savants in de wereld zijn.  Zo iemand is bijvoorbeeld in staat een heel pianoconcert na te spelen na het slechts één keer gehoord te hebben.

Bij het savant/syndroom is de vaardigheid altijd specifiek, beperkt en meestal afhankelijk van het geheugen. In het algemeen, vind je savant vaardigheden op de volgende terreinen:

• Muziek – de piano is het meest populaire instrument. Bijvoorbeeld, iemand kan perfect piano spelen zonder les gehad te hebben.
• Kunst – tekenen, schilderen of beeldhouwen op hoog niveau. Bijvoorbeeld Richard Wawro, een persoon met autisme die wordt beschouwd als een verbazingwekkende savant. Richard is ook blind, maar zijn krijttekeningen leveren tot € 10.000 per stuk op.
• Wiskunde – bijvoorbeeld de mogelijkheid ingewikkelde sommen uit hun hoofd uit te werken, of kalenderdata berekenen (bijvoorbeeld welke dag het was op 1 juni 1732).
• Taal – in zeldzame gevallen, kan de persoon een buitengewone talenknobbel hebben.
• Andere vaardigheden – zoals exact de tijd weten zonder klok te kijken, mechanische vaardigheden, een onfeilbare gevoel voor richting of de mogelijkheid om kaarten te memoriseren.

Vaardigheden en gedrag bij mensen met het syndroom van savant zijn tot nu toe onverklaard. Toch zijn er onderzoekers doe denken dat het misschien iets te maken  heeft met de rechterhersenhelft van de hersenen. De hersenen zijn verdeeld in twee helften, links en rechts, overbrugd door een dikke band van zenuwvezels: het corpus callosum. Terwijl de vaardigheden van de linkerhersenhelft betrekking hebben op sequentiële, logische, lineaire verwerking en interpretatie van de symboliek (zoals het begrijpen van woorden en lichaamstaal), zijn de vaardigheden van de rechter hersenhelft veel intuïtiever, concreter en directer (zoals geheugen).

CT en MRI-scans van de hersenen van mensen met savant-syndroom suggereren dat de rechter hemisfeer een tekort of een gebrek aan vaardigheid in de linker hersenhelft compenseert. Het lijkt erop dat de rechter hersenhelft van een individu met savant-syndroom focust één van de vijf zintuigen – bijvoorbeeld als het zich concentreert op het gehoor, dan kan de persoon in kwestie een speciale vaardigheid in de muziek hebben of ontwikkelen.

Als verklaring wordt aangenomen dat hogere geheugen centra het gewone geheugen van de hersenen over nemen. Naast het gewone geheugen, zijn andere factoren die een autistische savant kunnen helpen zijn speciale vaardigheden verder te scherpen:

• De mogelijkheid om zich te concentreren en concentreren
• De wens om eindeloos te oefenen
• Positieve bekrachtiging door familie, vrienden en verzorgers.

Neuroloog dr. Bruce Miller uit San Francisco ontdekte onlangs nieuwe geleerde vaardigheden bij een aantal van zijn patiënten die last hadden van een bepaalde vorm van dementie. Deze patiënten hadden een vorm van dementie die het linker temporale gebied van de hersenen (gevestigd op het linker oor) beinvloedde. Wanneer de hersenfunctie van de patiënten getest werden, waren de resultaten vergelijkbaar met die van een jonge, autistische savant. In een gezamenlijk project met de Universiteit van Zuid-Australië en Adelaide University is het onderzoekers van Flinders University in Adelaide gelukt nieuw geleerde vaardigheden in vrijwilligers op te wekken met behulp van transcraniële magnetische stimulatie die tijdelijk de frontale temporale kwab ‘uitschakelde’ (Transcraniële magnetische stimulatie is een vorm van behandeling voor depressie).

Tijdens de test toonde vijf van de 17 vrijwilligers nieuwe en opmerkelijke vaardigheden, zoals agenda-berekening. Deze studie suggereert dat savant vaardigheden niet voor iedereen toegankelijk zijn, maar dat deze vaardigheden beperkt zijn tot een klein percentage van de ” normale ” bevolking, net zoals ze lijken te zijn in bij de gehandicapte bevolking .